Środowisko pisania pracy dyplomowej

Rozważyć można dwie kategorie aplikacji, z użyciem których da się opracować tekst pracy dyplomowej:

  • edytory typu WYSIWYG
  • edytory wykorzystujące język znaczników

WYSIWYG

Pierwsza kategoria, do której zaliczyć można LibreOffice Writer, Microsoft Word, Google Documents, jest wyborem powszechnym.

Jeśli ma się do dyspozycji tylko młotek, to każdy problem wygląda jak gwóźdź.

Jeśli nie masz innej możliwości jako dyplomantka/dyplomant, to niech pocieszeniem będzie to, że razem ze swoim promotorem będziesz cierpieć z powodu:

  • problemów z utrzymaniem jednolitego stylu formatowania,
  • kiepskiej kontroli wyrównania akapitów,
  • niedopasowania światła międzywierszowego i międzywyrazowego,
  • przesuwających się rysunków,
  • niespójnego z treścią (bo zapewne “ręcznego”) numerowania pozycji bibliografii,
  • kiepskiego wyglądu wzorów

…i wielu podobnych problemów.

Edytory WYSIWYG są bardzo złym wyborem, gdyż promują myślenie o dokumencie z perspektywy dbania o jego wygląd a nie z perspektywy tworzenia wartościowej treści. Właśnie to złe przyzwyczajenie a nie brak umiejętności posługiwania się nowym narzędziem, stanowi największą trudność przy próbie zmiany środowiska pisania tekstów.

Język znaczników

Wymienić można kilka języków znaczników:

  • HTML - najpopularniejszy ale do pisania prac dyplomowych nieodpowiedni,
  • Markdown - prosty język z garścią znaczników, którego podstaw można nauczyć się w ciągu kwadransa,
  • reStructuredText - podobny do Markdown, o nieco bardziej złożonej składni,
  • LaTeX (czytaj: latech) - środowisko profesjonalnego składu tekstu.

Chociaż w różnym stopniu, to mają one te same zalety:

  • pozwalają skupić się na treści merytorycznej,
  • ich proste formaty tekstowe są odporne na zmiany w aplikacjach i standardach plików binarnych,
  • są lekkie i łatwe w przenoszeniu między urządzeniami,
  • doskonale wpasowują się w wersjonowanie plików za pomocą Git a dzięki temu usprawniają archiwizację i współpracę,
  • pozwalają na łatwe i skuteczne generowanie dokumentu dla różnych mediów takich jak strona internetowa, druk lub czytnik ekranowy dla osób niewidomych.

Markdown i reStructuredText

Markdown i reStructuredText są podobnymi sobie formatami pozwalającymi zapisać tekst mający strukturę rozdziałów, podrozdziałów, akapitów, list punktowanych, list numerowanych, tabel. Można w tekst włączyć rysunki rastrowe i wektorowe. Da się zakodować wzory w podobny sposób, jak robi to Wikipedia. Z powodzeniem da się w tych formatach zapisać książkę naukowo-techniczną. Pliki źródłowe można przekonwertować do HTML albo PDF za pomocą Pandoc, czyli darmowego “kombajnu” do konwersji dokumentów.

Jeśli komuś uda się zaaplikować uczelniane wymogi składu i formatowania prac dyplomowych do plików tego typu, to z pewnością ich użycie będzie ciekawą alternatywą dla innych rozwiązań.

LaTeX

Bezpłatne środowisko składu tekstów LaTeX jest narzędziem profesjonalnym i darmowym. Biorąc pod uwagę uczelniane wymogi formatowania tekstów prac, obecnie wydaje się złotym środkiem między pozorną prostotą użycia edytorów WYSIWYG a zbytnią prostotą jaka cechuje Markdown i reStructuredText.

Chcąc użyć LaTeXa można rozważyć:

  • zainstalowanie na własnym komputerze jednej z dystrybucji takich jak TeX Live, MiKTeX lub MacTeX, co może wymagać pewnego poziomu umiejętności komputerowych,
  • wykorzystanie rozwiązania chmurowego Overleaf, co jest proste nawet dla osób nie mających większego doświadczenia informatycznego.

Prace dyplomowe zrealizowane z użyciem tego narzędzia można na pierwszy rzut oka odróżnić od prac napisanych w typowym edytorze tekstu. Dokumenty PDF otrzymane z pomocą LaTeXa utrzymują jednolity styl w całym tekście i pomiędzy sobą. Tekst przestrzega subtelnych wymogów typografii i składu tekstów.

By ułatwić rozpoczęcie pisania pracy dyplomowej w LaTeXu na Politechnice Warszawskiej, przygotowałem odpowiedni szablon. Jest on jedynym znanym mi szablonem zgodnym z obowiązującymi Zarządzeniami JM Rektora PW: 57/2016, 42/2020, 109/2021, 3/2022 oraz 4/2022. W przypadku zauważenia błędów bardzo prosze o kontakt ze mną. W szablonie znajduje się szereg wskazówek i przykładów.

Wspomniany wyżej szablon można zaimportować do Overleaf a następnie udostępnić promotorowi. Wymagane jest zalogowanie się w tym serwisie, co można zrobić za pomocą adresu poczty elektronicznej albo za pomocą już istniejącego konta na przykład w Google, IEEE albo ORCID.

Do lokalnej edycji pliku źródłowego LaTeXa polecam otwartoźródłowy i darmowy edytor Kile.

Pomocne w użyciu LaTeXa

Dokumentacja:

Edycja wzorów:

Edycja tabel: